"Όσο πιο κοινωνικός είσαι, τόσο πιο ανόητος γίνεσαι";
Ο Διογένης ο Σινωπεύς, ο κυνικός φιλόσοφος του 4ου αιώνα π.Χ., γνωστός για την προκλητική του ζωή στην Αθήνα, φέρεται να είπε μία φράση που προκαλεί άβολα ερωτήματα: "Όσο πιο κοινωνικός είναι ένας άνθρωπος τόσο πιο ανόητος γίνεται". Αυτή η ριζοσπαστική άποψη αμφισβητεί την αξία της κοινωνικότητας, την οποία σήμερα εξυψώνουμε, και θέτει το ζήτημα γιατί ο Διογένης τη θεωρούσε
άμεσο δρόμο προς την ανοησία.Η Ζωή ως Μανιφέστο
Ο Διογένης δεν ήταν ένας συνηθισμένος άνθρωπος. Ζούσε σε ένα πιθάρι, περιφρονούσε τις ανέσεις, και κυκλοφορούσε στους δρόμους της Αθήνας κατά το μεσημέρι με ένα αναμμένο φανάρι, ισχυριζόμενος ότι έψαχνε έναν έντιμο άνθρωπο. Η ζωή του ήταν ένα μανιφέστο ενάντια στην ανόητη κοινωνικότητα και η περιφρόνησή του προς τους κοινωνικούς κανόνες δεν ήταν τυχαία: στόχος του ήταν να αποκαλύψει την υποκρισία της συμβίωσης. Αρνήθηκε την πολυτέλεια, τα έθιμα, ακόμη και τις ευγένειες της εποχής του, για να αποδείξει ότι δεν χρειαζόταν την αποδοχή των άλλων.
Το Τίμημα της Προσαρμογής
Σύμφωνα με τον Διογένη, η κοινωνικότητα έχει ένα τίμημα. Μας αναγκάζει σε μια συνεχή παραίτηση, καθώς πρέπει να προσαρμοζόμαστε, να εντασσόμαστε και να αποδυναμώνουμε τις σκέψεις μας, μόνο και μόνο για να μην ενοχλήσουμε κανέναν. Μέσα σε αυτήν την προσαρμογή, χάνεται η αυθεντικότητα, και τελικά δεν μένει πια το άτομο, αλλά μόνο "μια μάσκα που αποδέχεται η ομάδα".
Η κοινωνικότητα λειτουργεί σαν ένα ατελείωτο θέατρο, όπου ο καθένας παίζει έναν ρόλο για να γίνει αποδεκτός. Αυτή η διαρκής παράσταση απομακρύνει τον άνθρωπο από την αληθινή του ουσία. Αντί να ρωτά "ποιος είμαι", ρωτά "τι θέλουν οι άλλοι να είμαι". Για τον Διογένη, η βαθύτερη μορφή ανοησίας είναι το να ζεις μια "δανεική ζωή γραμμένη από άλλους". Όποιος προσαρμόζεται υπερβολικά, χάνει τη μοναδικότητα της δικής του σπίθας.
Η Ανοησία ως Εκούσια Παραίτηση
Ο Διογένης ονόμαζε "Ανοησία" όχι την έλλειψη νοημοσύνης, αλλά την "εκούσια παραίτηση από την ίδια τη σκέψη". Η δουλεία στην ξένη γνώμη ήταν γι' αυτόν ο πιο σίγουρος δρόμος προς την ανοησία, δηλαδή το να σκέφτεσαι ό,τι σκέφτονται οι άλλοι χωρίς να σκέφτεσαι μόνος σου.
Η κοινωνικότητα οδηγεί αναπόφευκτα στη μετριότητα, καθώς το πλήθος προτιμά το συνηθισμένο και το προσαρμοσμένο. Οποιοσδήποτε δεν αμφισβητεί είναι εύκολο να χειραγωγηθεί. Το πλήθος δεν θέλει σοφούς, αλλά υπάκουους. Ο κοινωνικός άνθρωπος χάνει την ικανότητα της αμφιβολίας μέσα στην ανάγκη του να ανήκει, και χωρίς αμφιβολία δεν υπάρχει νοημοσύνη.
Στην εποχή μας, αυτή η τάση συνεχίζεται: στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιβραβεύεται η μίμηση και αυτό που κάνουν όλοι, ενώ η πρωτοτυπία σπάνια λαμβάνει αναγνώριση.
Η Αντίσταση της Μοναξιάς
Αντίθετα με την κοινωνικότητα, η μοναξιά δεν ήταν για τον Διογένη κατάρα, αλλά αντίσταση στη διαφθορά του πλήθους. Η ελεύθερα επιλεγμένη μοναξιά δυναμώνει το πνεύμα και αναγκάζει τον άνθρωπο να συναντήσει τον εαυτό του. Εκεί, τίθενται ερωτήματα για το νόημα της ζωής και τη ματαιότητα των ξένων επιθυμιών.
Ο Διογένης προτιμούσε να είναι σκύλος παρά αυλικός. Ο σκύλος γαυγίζει, δαγκώνει, ενοχλεί, αλλά παραμένει αληθινός. Η μοναξιά ανοίγει πόρτες που το πλήθος δεν μπορεί ποτέ να ανοίξει. Μόνο όποιος αντέχει τη δική του συντροφιά, ανακαλύπτει μια δύναμη που οι κοινωνικοί άνθρωποι ποτέ δεν φτάνουν.
Η υπερβολική κοινωνικότητα είναι σαν γλυκό δηλητήριο που ναρκώνει. Η μοναξιά είναι ένα πικρό φάρμακο που θεραπεύει. Μόνο όποιος κρατά απόσταση ανακαλύπτει ότι οι ιδέες του έχουν το δικό τους φως. Η αληθινή ευφυία ξεκινά εκεί όπου η αποδοχή του πλήθους παύει να έχει σημασία.
Η Πρόκληση του Διογένη
Ο Διογένης αρνήθηκε να γίνει μέρος του κοινωνικού παιχνιδιού, επιλέγοντας να ζήσει ως περιθωριακός όχι από μίσος, αλλά από αφοσίωση στην αλήθεια. Η επανάστασή του ήταν μια πράξη διαύγειας. Το μήνυμά του δεν είναι να μισήσουμε την κοινωνία, αλλά να μην γίνουμε σκλάβοι της.
Το ερώτημα που μας θέτει είναι σκληρό: Ζεις σαν ελεύθερος σκύλος ή σαν ευγενικός αυλικός;. Η αληθινή ανοησία είναι να πιστεύεις ότι η εξωτερική αναγνώριση μπορεί να αντικαταστήσει την εσωτερική διαύγεια. Η κοινωνικότητα μετατρέπει την ανοησία σε μόνιμη κατάσταση, καθώς ο φόβος της μοναξιάς οδηγεί στην παράδοση της πνευματικής ανεξαρτησίας.
Ο Διογένης μας άφησε μια αιώνια πρόκληση: Να αγκαλιάσουμε στιγμές μοναξιάς για να έρθουμε πιο κοντά στον εαυτό μας. Η αληθινή νοημοσύνη αρχίζει μέσα στη σιωπή. Η διαύγεια, όσο άβολη κι αν είναι, αποτελεί το θεμέλιο κάθε έξυπνης ζωής.
Εδώ διαβάστε περισσότερα όμοια θέματα
0 Σχόλια