Πολιτική ορθότητα ή απώλεια αυθεντικότητας; Ανάγνωση άρθρου

Πολιτική ορθότητα ή απώλεια αυθεντικότητας;

Μια ανάλυση για το πώς η υπερβολική προσοχή σε ό,τι λέγεται μπορεί να οδηγήσει σε έναν κόσμο χωρίς ειλικρίνεια

Η έννοια της «πολιτικής ορθότητας» αναδύθηκε ως μια προσπάθεια να δοθεί χώρος, σεβασμός και αναγνώριση σε ομάδες που ιστορικά βίωσαν αποκλεισμό, διακρίσεις ή προσβολές. Στην αρχή, αποτέλεσε μια πρόοδο στον δημόσιο λόγο: γλώσσα πιο ευαίσθητη, λιγότερη χρήση προσβλητικών στερεοτύπων, μεγαλύτερη έμφαση στον σεβασμό της διαφορετικότητας. Ωστόσο, καθώς η πολιτική ορθότητα ενισχύθηκε και απέκτησε χαρακτήρα «κανόνα» κοινωνικής συμπεριφοράς, άρχισε να γεννά και μια σειρά από παράπλευρες συνέπειες.

Από τον σεβασμό στον φόβο

Η λογική της πολιτικής ορθότητας βασίζεται στη φροντίδα για τα συναισθήματα και την αξιοπρέπεια του άλλου. Όταν όμως κάθε λέξη, κάθε φράση, κάθε υπαινιγμός μπορεί να θεωρηθεί προσβλητικός, τότε ο διάλογος αρχίζει να υποχωρεί μπροστά στον φόβο. Αντί για αυθεντική επικοινωνία, οι άνθρωποι αναζητούν «ασφαλείς λέξεις», ουδέτερες διατυπώσεις και τυποποιημένες εκφράσεις. Το αποτέλεσμα είναι μια επικοινωνία που συχνά μοιάζει ψεύτικη, αποστειρωμένη, χωρίς αυθορμητισμό.

Η πίεση της αυτολογοκρισίας

Η υπερβολική έμφαση στη «σωστή» γλώσσα μπορεί να οδηγήσει σε αυτολογοκρισία. Αντί να μιλήσει κάποιος ανοιχτά για τις απόψεις ή τις ανησυχίες του, σιωπά για να μην κατηγορηθεί ότι είναι «προσβλητικός». Η σιωπή, όμως, δεν αλλάζει τις αντιλήψεις· απλώς τις κρύβει κάτω από το χαλί. Έτσι, αντί να ενθαρρύνουμε τη συζήτηση και την κατανόηση, δημιουργούμε μια κουλτούρα επιφανειακής συμμόρφωσης.

Η απώλεια της ειλικρίνειας

Η κοινωνία που βασίζεται υπερβολικά στην πολιτική ορθότητα κινδυνεύει να χάσει την αυθεντικότητα. Οι άνθρωποι δεν μιλούν πια όπως σκέφτονται, αλλά όπως «επιτρέπεται». Αυτό οδηγεί σε μια διάσταση ανάμεσα στο δημόσιο και το ιδιωτικό: άλλες κουβέντες λέγονται στο τραπέζι με φίλους, άλλες στο γραφείο, άλλες στο διαδίκτυο με ανώνυμα προφίλ. Η διπλή αυτή γλώσσα ενισχύει την καχυποψία και την υποκρισία.

Η αναζήτηση ισορροπίας

Δεν πρέπει να παρεξηγούμε το ζήτημα: η πολιτική ορθότητα δεν είναι από μόνη της αρνητική. Η προστασία από ρατσιστικά, σεξιστικά ή υποτιμητικά σχόλια είναι θεμελιώδης για μια δημοκρατική κοινωνία. Το πρόβλημα προκύπτει όταν το εκκρεμές πηγαίνει στο άλλο άκρο, και κάθε ειλικρινής, έστω και αδέξια, έκφραση θεωρείται «απαγορευμένη». Η πρόκληση, λοιπόν, είναι να βρούμε μια ισορροπία: γλώσσα που δεν πληγώνει χωρίς λόγο, αλλά ταυτόχρονα δεν στραγγαλίζει την ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης.

Συμπέρασμα

Η πολιτική ορθότητα γεννήθηκε από καλές προθέσεις, αλλά όταν μετατρέπεται σε αυστηρό κώδικα, μπορεί να γίνει εμπόδιο στην ειλικρίνεια. Αντί να μας φέρνει πιο κοντά, μας ωθεί σε ένα παιχνίδι συμβατικότητας και φόβου. Η αυθεντική επικοινωνία απαιτεί θάρρος: να λέμε αυτό που πιστεύουμε με σεβασμό, αλλά χωρίς την αγωνία μήπως παραβιάσουμε έναν αόρατο, συνεχώς μεταβαλλόμενο κανόνα. Μόνο έτσι μπορούμε να διατηρήσουμε την ελευθερία του λόγου, χωρίς να θυσιάζουμε την αξιοπρέπεια του άλλου.