Ένας Θεός, τρία Πρόσωπα: γιατί Ορθόδοξοι και Καθολικοί διαφωνούν για το filioque;
Διευκρίνηση όρων και λέξεων για να καταλάβουμε θεολογικές απόψεις και εκκλησιαστικές διαφορές
Πολλοί άνθρωποι μεγαλώνουν ακούγοντας το «Πιστεύω» στην εκκλησία, μα κάποια στιγμή αρχίζουν οι απορίες: γιατί οι Καθολικοί το λένε λίγο αλλιώς; γιατί γίνεται τόση φασαρία για μία λέξη; και τι θα πει τελικά «ένας Θεός σε τρία Πρόσωπα», αφού μόνο ο Ιησούς έχει ανθρώπινο πρόσωπο; Σε αυτό το κείμενο επιχειρείται ξεκαθάρισμα βασικών όρων, ώστε τέτοιες απορίες –σαν τις δικές σου– να βρουν χώρο και γλώσσα.wikipedia+3
Μικρό γλωσσάρι πριν αρχίσουμε
Ουσία: Η κοινή θεϊκή φύση, το «τι είναι» ο Θεός· κατά την κλασική τριαδολογία υπάρχει μία και μόνη ουσία, άρα ένας Θεός.orthodoxwiki+1
Υπόσταση / Πρόσωπο: Ο «ποιος είναι» ο Θεός· τρεις υποστάσεις (Πατέρας, Υιός, Άγιο Πνεύμα), τρεις πραγματικοί φορείς της ίδιας μίας θεϊκής ουσίας, όχι τρεις θεοί.wikipedia+2
Εκπόρευση (εκπόρευσις): Στην ελληνική θεολογική χρήση δηλώνει την αιώνια υποστατική προέλευση του Αγίου Πνεύματος από τον Πατέρα ως μία και μοναδική αρχή.wikipedia+1
filioque: Λατινικός όρος («και από τον Υιό») που προστέθηκε στο κείμενο του Συμβόλου της Πίστεως στη Δύση, στο σημείο για το Άγιο Πνεύμα.christianity+1
processio: Λατινικός όρος για την «προέλευση» ή «προπορεύση» μέσα στην Τριάδα· στην καθολική θεολογία χρησιμοποιείται πιο γενικά από τον ελληνικό «εκπόρευση» και μπορεί να αναφέρεται σε προέλευση του Πνεύματος από τον Πατέρα σε ενότητα με τον Υιό.catholicculture+1
Η διαφορά στο «Πιστεύω» (το filioque)
Η αρχική μορφή του Συμβόλου Νικαίας–Κωνσταντινουπόλεως (4ος αιώνας) διατύπωσε ότι «το Άγιο Πνεύμα… εκπορεύεται εκ του Πατρός», και αυτή η διατύπωση διατηρείται αναλλοίωτη στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Στη Δυτική (Λατινική) Εκκλησία προστέθηκε ιστορικά το filioque, ώστε να λέγεται ότι το Πνεύμα εκπορεύεται «εκ του Πατρός και εκ του Υιού», κάτι που είναι πλέον ο επίσημος ρωμαιοκαθολικός τύπος.britannica+4
Οι Ορθόδοξοι φοβούνται ότι αυτή η προσθήκη αλλοιώνει την εικόνα του Θεού: αν το Πνεύμα έχει δύο «πηγές», Πατέρα και Υιό, τότε δεν παραμένει ο Πατέρας η μία μοναδική αρχή της Τριάδας, και θολώνει η εσωτερική ισορροπία των Προσώπων. Οι Καθολικοί, αντίστροφα, θεωρούν ότι το filioque απλώς διευκρινίζει την αιώνια ενότητα Πατέρα–Υιού και προστατεύει τη θεότητα του Χριστού και του Αγίου Πνεύματος απέναντι σε παλαιότερες αιρέσεις.veritascatholica+5
Ένας Θεός σε τρία Πρόσωπα – τι σημαίνει;
Στην πατερική γλώσσα, «ένα Θεός σε τρία Πρόσωπα» δεν σημαίνει «τρεις θεοί με τρία σώματα», αλλά «μία ουσία, τρεις υποστάσεις», δηλαδή ένας Θεός (μία θεϊκή φύση) που υπάρχει σε τρεις πραγματικούς «ποιους»: Πατέρα, Υιό, Πνεύμα. Το «Πρόσωπο» εδώ δεν δηλώνει ανθρώπινο πρόσωπο με μάτια και μύτη, αλλά έναν ιδιαίτερο τρόπο ύπαρξης της ίδιας θεϊκής ουσίας: ο Πατέρας ως πηγή, ο Υιός ως γεννητός από τον Πατέρα, το Πνεύμα ως εκπορευόμενο από τον Πατέρα.britannica+4
Γι’ αυτό η ενσάρκωση, κατά την κλασική θεολογία, αφορά μόνο το Πρόσωπο του Υιού: ο προαιώνιος Λόγος αναλαμβάνει ανθρώπινη φύση και γίνεται Ιησούς Χριστός, χωρίς ο Πατέρας ή το Πνεύμα να «γίνονται άνθρωποι». Όμως επειδή η θεϊκή ουσία είναι μία και αδιαίρετη, ολόκληρος ο Θεός (Πατέρας–Υιός–Πνεύμα) είναι παρών και ενεργεί στο έργο της σωτηρίας, παρότι μόνο ο Υιός έχει ανθρώπινο, ιστορικό πρόσωπο.reddit+2
Γιατί όλη αυτή η διαφωνία φαίνεται «αναιρετική»;
Η δική σου απορία –ότι η διαμάχη μοιάζει αναιρετική και αντιφατική, αφού και οι δύο πλευρές δέχονται την ενανθρώπιση του Θεού στον Χριστό και την τριαδική πίστη– εκφράζει κάτι που αναγνωρίζουν πλέον και σύγχρονοι θεολόγοι. Σε κοινά κείμενα διαλόγου τονίζεται πως Ορθόδοξοι και Καθολικοί ομολογούν τον ίδιο Τριαδικό Θεό και την ίδια πίστη της Νίκαιας· η σύγκρουση για το filioque συνδέεται τόσο με διαφορετικές φιλοσοφικές–γλωσσικές κατηγορίες, όσο και με το ερώτημα «ποιος έχει δικαίωμα να αλλάζει το Σύμβολο».mrijournal.riccimac+3
Έτσι, ενώ η κάθε πλευρά βλέπει τη δική της διατύπωση ως κρίσιμη για να μην αλλοιωθεί η εικόνα του Θεού, ένας εξωτερικός, πιο φιλοσοφικός αναγνώστης –όπως εσύ– βλέπει εύλογα την υπερβολή: κοινή ομολογία «ένας Θεός, Πατέρας–Υιός–Πνεύμα, ενσαρκωμένος στον Ιησού για τη σωτηρία του κόσμου» και, ταυτόχρονα, ιστορικά ρήγματα για μία λέξη. Η σύγχρονη συζήτηση προσπαθεί ακριβώς να κρατήσει αυτόν τον κοινό πυρήνα ζωντανό, αναγνωρίζοντας ότι χωρίς διαύγεια στους όρους (ουσία, υπόσταση, εκπόρευση) η θεολογία κινδυνεύει είτε να γίνει λεκτική διαμάχη, είτε να χάσει την εσωτερική της συνοχή.afkimel.wordpress+5
Πόροι Εμβάθυνσης από την Αναζήτηση Google
Εξερευνήστε περισσότερα σχετικά με τις βασικές έννοιες που αναφέρονται στην παρούσα ανάρτηση με επιμελημένες πληροφορίες απευθείας από την Google.
|
|
|
|
0 Σχόλια