Γιατί και οι Εκκλησίες και οι Άθεοι Κάνουν Λάθος για τον Θεό
Αυτό το κείμενο, έχει να κάνει με μια πεποίθηση του Άλμπερτ Αϊνστάιν, εστιάζει στην έννοια της «κοσμικής θρησκευτικής αίσθησης» και επαναπροσδιορίζει ριζικά τις παραδοσιακές αντιλήψεις για τον Θεό και την ψυχή. Ο συγγραφέας απορρίπτει την ιδέα ενός προσωπικού, ανθρωπόμορφου Θεού που παρεμβαίνει στις ανθρώπινες υποθέσεις, τονίζοντας ότι ο Θεός είναι η απερίγραπτη τάξη και αρμονία που αποκαλύπτεται στους φυσικούς νόμους και στην ίδια τη δομή της ύπαρξης (αναφερόμενος στον Θεό του Σπινόζα). Υποστηρίζεται ότι η επιστήμη και η βαθύτερη πνευματικότητα είναι αδιαχώριστες, καθώς και οι δύο πηγάζουν από την κατάπληξη και τον θαυμασμό μπροστά στο μυστήριο της πραγματικότητας. Τέλος, το κείμενο επιχειρηματολογεί ότι η αίσθηση του «εγώ» είναι μια περιορισμένη ψευδαίσθηση και ότι η αληθινή απελευθέρωση από τον φόβο του θανάτου έρχεται με την αναγνώριση ότι είμαστε προσωρινά κύματα σε έναν αδιαίρετο «ωκεανό» της ύπαρξης.
Πολλοί θεωρούν ότι τα λόγια μου για τον Θεό έχουν λογοκριθεί, αλλά η αλήθεια είναι πιο απλή και πιο παράξενη: Ποτέ δεν μίλησα για τον Θεό με τον τρόπο που περιμένετε. Είδα ένα μοτίβο (pattern), αλλά η φαντασία μου δεν μπορεί να απεικονίσει τον δημιουργό αυτού του μοτίβου. Αυτό που ανακάλυψα δεν ήταν ένας πατέρας στον ουρανό, αλλά κάτι που θα έκανε τις εκκλησίες να με αποκαλούν άθεο και τους άθεους θρησκευόμενο—και οι δύο θα έκαναν λάθος.
Η Πλάνη της Αντίφασης και η Τρίτη Οδός
Η αναζήτησή σας για τον Θεό και την ψυχή είναι συχνά παγιδευμένη ανάμεσα σε δύο ψέματα. Το ένα λέει ότι η επιστήμη σκότωσε τον Θεό και ότι το σύμπαν είναι μια κρύα μηχανή χωρίς σκοπό. Το άλλο λέει ότι η πίστη απαιτεί να εγκαταλείψετε τη λογική και να πιστέψετε σε έναν Θεό που ενεργεί ως «κοσμικός δικτάτορας» (cosmic dictator), επιβραβεύοντας την υπακοή και τιμωρώντας τις ερωτήσεις. Και οι δύο αυτές ιστορίες σάς έχουν κρατήσει παγιδευμένους σε περιττό πόνο.
Αυτό που ανακάλυψα, προσπαθώντας να καταλάβω τη δομή του χωροχρόνου (spacetime), είναι ότι η ίδια η ερώτηση έχει τεθεί λανθασμένα. Η γλώσσα, οι έννοιες και τα πλαίσια (frameworks) που χρησιμοποιούμε είναι πολύ μικρά και περιορισμένα για να συλλάβουν αυτό που πραγματικά υπάρχει. Υπάρχει ένας «τρίτος τρόπος» (third way), ο οποίος τιμά τόσο την αυστηρή σκέψη όσο και τον βαθύ σεβασμό, βρίσκοντας το ιερό όχι εγκαταλείποντας την επιστήμη, αλλά ακολουθώντας την στις βαθύτερες συνέπειές της. Η επιστήμη χωρίς τη θρησκεία είναι κουτσή, η θρησκεία χωρίς την επιστήμη είναι τυφλή.
Η Κοσμική Θρησκευτική Αίσθηση
Η δύναμη που με κράτησε σε όλη τη διάρκεια της ζωής μου, από τότε που ήμουν ένα αγόρι στο Μόναχο που έβρισκε καταφύγιο σε βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα, ήταν αυτό που αργότερα ονόμασα κοσμική θρησκευτική αίσθηση (cosmic religious sense).
Αυτή η αίσθηση δεν είναι πίστη σε υπερφυσικά όντα, ούτε πίστη σε αρχαία βιβλία. Είναι μια «έκσταση έκπληξης» (ecstasy of wonder) για την αρμονία του φυσικού νόμου. Είναι η αναγνώριση ότι δεν εφευρίσκουμε τα μοτίβα του σύμπαντος, αλλά τα ανακαλύπτουμε. Αυτό το συναίσθημα μας οδηγεί να νιώθουμε δέος και ταπεινότητα, αναγνωρίζοντας ότι συμμετέχουμε σε κάτι άπειρα μεγαλύτερο και πιο ευφυές από την ανθρώπινη κατανόηση.
Η κοσμική θρησκευτική αίσθηση είναι το ισχυρότερο και πιο ευγενές κίνητρο για την επιστημονική έρευνα. Όταν ένας επιστήμονας βλέπει πώς οι πλανήτες κινούνται σε τέλεια συμφωνία με απλές εξισώσεις, ή όταν κατανοεί ότι κάθε άτομο στο σώμα του σφυρηλατήθηκε στον πυρήνα ενός νεκρού αστεριού, αγγίζει αυτή την αίσθηση.
Ο Θεός του Σπινόζα και η Απόρριψη του Προσωπικού Θεού
Απορρίπτω τον προσωπικό Θεό (personal God) της παραδοσιακής θρησκείας. Βρίσκω την ανθρωπομορφική αντίληψη (anthropomorphic conception) του Θεού παιδαριώδη και την ιδέα ότι ένα υπέρτατο ον επεμβαίνει στις υποθέσεις των ατόμων παράλογη.
Πιστεύω στον Θεό του Σπινόζα (Spinoza's God), τον Θεό που αποκαλύπτεται στην αρμονία όλων των όντων. Ο Θεός δεν είναι ένα πρόσωπο, αλλά το όνομα που δίνουμε στην «ακατανόητη νοημοσύνη» (incomprehensible intelligence) που αποκαλύπτεται στον φυσικό νόμο, στην τάξη και την αρμονία που διαποτίζει την ύπαρξη. Ο Θεός είναι το ίδιο το θεμέλιο της ύπαρξης. Όταν εργάζομαι σε εξισώσεις και βιώνω αυτή τη στιγμή ανακάλυψης όπου όλα γίνονται καθαρά και όμορφα, επικοινωνώ με αυτόν τον Θεό, τον Θεό που είναι η ίδια η φύση στην άπειρη δημιουργική της δύναμη.
Η Ψυχή και η Διάλυση της Ψευδαίσθησης του Διαχωρισμού
Η ερώτηση για την προσωπική αθανασία (personal immortality) βασίζεται σε μια θεμελιώδη παρανόηση. Νομίζετε ότι είστε ένα ξεχωριστό άτομο. Οι έννοιες «εδώ και εκεί», «τώρα και τότε», «εγώ και όχι εγώ» δεν είναι θεμελιώδη χαρακτηριστικά της πραγματικότητας, αλλά χαρακτηριστικά της αντίληψης (features of perception).
Το να ζητάτε προσωπική αθανασία σημαίνει να προσκολλάστε στην ψευδαίσθηση ότι είστε ένα ξεχωριστό νησί συνείδησης σε έναν ωκεανό νεκρής ύλης. Αυτή η εικόνα είναι «κυριολεκτικά λανθασμένη» (literally false) ως περιγραφή της δομής της πραγματικότητας.
Ο Χωροχρόνος και η Ύπαρξη: Η ανακάλυψη ότι ο χώρος και ο χρόνος σχηματίζουν ένα ενιαίο τετραδιάστατο πλέγμα (four-dimensional fabric) έδειξε ότι το παρελθόν δεν έχει εξαφανιστεί και το μέλλον δεν είναι ανύπαρκτο—είναι όλα εκεί, εξίσου πραγματικά.
Η Συνείδηση: Η συνείδηση (consciousness) δεν παράγεται από τον εγκέφαλό σας σαν προϊόν. Η συνείδηση είναι αυτό που κάνει το σύμπαν όταν οργανώνεται σε ένα μοτίβο αρκετά πολύπλοκο ώστε να ανακλάται στον εαυτό του.
Η Ψυχή: Η ψυχή (soul) δεν είναι ένα ξεχωριστό φάντασμα που κατοικεί σε μια μηχανή. Η ψυχή είναι η συμμετοχή σας στο σύνολο της ύπαρξης. Είναι αυτό που αισθάνεται το σύμπαν όταν βιώνει τον εαυτό του από μια συγκεκριμένη προοπτική.
Η Μεταμόρφωση του Θανάτου (Το Κύμα και ο Ωκεανός)
Η ατομική ύπαρξη είναι ένα «προσωρινό, τοπικά εντοπισμένο μοτίβο» (temporary, locally concentrated pattern) που αναδύεται μέσα σε ένα μεγαλύτερο, ενοποιημένο πεδίο (unified field). Αυτό που δεν γεννήθηκε ποτέ, δεν μπορεί να πεθάνει.
Για να κατανοήσετε αυτό, σκεφτείτε τον ωκεανό. Είστε ένα κύμα στον ωκεανό της ύπαρξης. Κάθε κύμα υψώνεται, κορυφώνεται, σκάει στην ακτή και διαλύεται πίσω στη θάλασσα. Όταν το σώμα σας πεθαίνει, το κύμα επιστρέφει στον ωκεανό, αλλά ο ωκεανός δεν εξαφανίζεται. Η ταυτότητα που νομίζετε ότι είστε—το ξεχωριστό άτομο παγιδευμένο στον γραμμικό χρόνο (linear time)—ήταν πάντα ένα είδος «οπτικής ψευδαίσθησης» (optical delusion).
Η κοσμική θρησκευτική αίσθηση διαλύει τον τρόμο του θανάτου, όχι υποσχόμενη ότι θα επιβιώσετε, αλλά αποκαλύπτοντας ότι ο διαχωρισμός (separation) ήταν πάντα μια ψευδαίσθηση και η ενότητα (unity) ήταν πάντα πραγματική.
Η Ηθική και το Ενδογενές Νόημα
Ο ισχυρισμός ότι η ηθική δεν έχει θεμέλιο χωρίς έναν Θεό ή μια μετά θάνατον ζωή (afterlife) είναι «ανοησία, καθαρή επικίνδυνη ανοησία» (nonsense, pure and dangerous nonsense). Η ανθρώπινη ηθική δεν χρειάζεται υπερφυσικό εκτελεστή (supernatural enforcer). Η ηθική μας συμπεριφορά πρέπει να βασίζεται στη συμπάθεια (sympathy), στην εκπαίδευση και στους φυσικούς δεσμούς που συνδέουν τους ανθρώπους. Ένα άτομο που είναι καλό μόνο από φόβο τιμωρίας ή από ελπίδα ανταμοιβής δεν είναι πραγματικά καλό—απλώς υπολογίζει το συμφέρον.
Όσο για το νόημα (meaning), η ιδέα ότι η ζωή είναι χωρίς νόημα χωρίς έναν προσωπικό Θεό είναι μια από τις πιο λυπηρές συγχύσεις. Το νόημα είναι εγγενές (intrinsic). Δεν απαιτεί εξωτερική πηγή. Αναγνωρίζοντας την ύπαρξη ως μια ενότητα γεμάτη σημασία, δεν προβάλλουμε νόημα σε ένα άψυχο υπόστρωμα, αλλά αναγνωρίζουμε το νόημα που ήταν πάντα εκεί, υφασμένο στον ιστό της ίδιας της πραγματικότητας.
Η Επιστήμη, η Περιέργεια και η Ανάγκη για Σοφία
Η επιστήμη, όταν είναι γνήσια, καλλιεργεί ακριβώς το είδος της ανεξάρτητης σκέψης (independent thinking) που απειλεί τη θεσμική εξουσία. Η πραγματική ανακάλυψη δεν συμβαίνει μέσω της μηχανικής εφαρμογής μεθόδου, αλλά μέσω της φαντασίας (imagination) και μιας «συνομιλίας με την πραγματικότητα» (conversation with reality). Η πεποίθηση ότι το σύμπαν είναι κατανοητό είναι ένα «άρθρο πίστης» (article of faith) χωρίς το οποίο καμία επιστημονική έρευνα δεν θα ήταν δυνατή.
Ωστόσο, πρέπει να προσέχουμε: Έχουμε αποκτήσει δύναμη πάνω στη φύση ταχύτερα από τη σοφία (wisdom) μας για το πώς να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη δύναμη. Μπορούμε να διασπάσουμε το άτομο προτού μάθουμε να διασπάμε τον εαυτό, να υπερβούμε το εγώ (ego) και να νιώσουμε την ενότητά μας με όλη τη ζωή. Αυτή η ανισορροπία είναι καταστροφική.
Η Πρακτική της Κοσμικής Αίσθησης
Η κοσμική θρησκευτική αίσθηση δεν είναι πολυτέλεια, είναι το «εξελικτικό άλμα» (evolutionary leap) που πρέπει να κάνουμε για να επιβιώσουμε. Όλα τα προβλήματά μας—πόλεμος, περιβαλλοντική καταστροφή, ανισότητα—πηγάζουν από την ίδια ρίζα: την ψευδαίσθηση ότι είμαστε ξεχωριστοί.
Αντί να αναζητάτε τη συνέχεια του ατομικού εγώ, πρέπει να εστιάσετε στο να είστε πλήρως εδώ τώρα. Η ζωή, όπως είναι, είναι αρκετή. Η χαρά είναι πραγματική, ο πόνος είναι πραγματικός, η αγάπη είναι πραγματική.
Είστε το σύμπαν που κοιτάζει τον εαυτό του μέσα από αυτά τα συγκεκριμένα μάτια. Είστε ύλη που έχει συνειδητοποιήσει ότι είναι ύλη. Αυτό δεν είναι ποιητική υπερβολή, αλλά κυριολεκτικό γεγονός.
Πρέπει να καλλιεργήσετε το δέος (awe), να σταματήσετε να προσπαθείτε να ελέγχετε τα πάντα και απλώς να είστε παρόντες με αυτό που πραγματικά συμβαίνει. Όταν το κάνετε αυτό, οι ερωτήσεις για τον Θεό και την ψυχή μεταμορφώνονται: σταματάτε να ρωτάτε αν έχετε ψυχή, επειδή συνειδητοποιείτε ότι δεν είστε ένα πράγμα που θα μπορούσε να κατέχει ιδιότητες. Σταματάτε να ρωτάτε αν ο Θεός υπάρχει, επειδή συνειδητοποιείτε ότι η ίδια η ύπαρξη είναι θεϊκή.
Η Βαθύτερη Αλήθεια
Εν κατακλείδι, η βαθύτερη αλήθεια είναι πάντα απλούστερη και πιο παράξενη από ό,τι περιμένουμε. Ο δημιουργός και το δημιούργημα δεν είναι χωριστά. Εσείς και ο Θεός δεν είστε δύο. Η ψυχή είναι πραγματική, αλλά όχι αυτό που νομίζατε. Ο Θεός υπάρχει, αλλά όχι όπως φανταζόσασταν. Ο θάνατος είναι πραγματικός, αλλά όχι αυτό που φοβόσασταν.
Ζήστε πλήρως, αναρωτηθείτε βαθιά, αγαπήστε έντονα και να θυμάστε: Είμαστε όλοι κύματα στον ίδιο ωκεανό, προσωρινές εκφράσεις ενός αιώνιου χορού. Αυτό είναι αρκετό. Αυτό ήταν πάντα αρκετό.
0 Σχόλια