Ο Φιλελεύθερος Σοσιαλισμός Made in Greece Ανάγνωση άρθρου

Περιεχόμενα

Πώς η Ελλάδα πάνω από 30 χρόνια χρηματοδοτεί κλάδους που έχουν τελειώσει – και γιατί κανείς δεν τολμά να πει την αλήθεια

Σε ποια σοβαρή χώρα μπορεί ένας ολόκληρος κλάδος της οικονομίας, αποδεδειγμένα παρηκμασμένος, μη βιώσιμος και εκτός διεθνούς πραγματικότητας, να επιδοτείται συστηματικά επί δεκαετίες με κρατικό χρήμα, δάνεια, χαρίσματα οφειλών και νομοθετημένες οικονομικές ενέσεις, χωρίς ποτέ να κριθεί η αποδοτικότητά του;

Η απάντηση είναι απλή και οδυνηρή: στην Ελλάδα. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 μέχρι σήμερα, το ελληνικό πολιτικό σύστημα επιδόθηκε σε ένα αδιάκοπο ράλι «διάσωσης», στήριξης και τεχνητής παράτασης ζωής σε τομείς της οικονομίας που – βάσει κάθε οικονομικού δείκτη, τεχνολογικής εξέλιξης, καταναλωτικής αλλαγής και διεθνών προτύπων – έχουν εδώ και πολύ καιρό τελειώσει.

Όχι επειδή «κάποιοι τους πολεμούν», όχι επειδή «η Ευρώπη τους αδικεί», αλλά επειδή ο κόσμος άλλαξε – και στην Ελλάδα κανείς δεν θέλει να το παραδεχθεί.

Το ελληνικό μοντέλο: Όχι καπιταλισμός, όχι σοσιαλισμός – αλλά ο χειρότερος συνδυασμός των δύο

Οι κυβερνήσεις της χώρας – ΠΑΣΟΚικές, ΝΔ, «εκσυγχρονιστικές», «μεταρρυθμιστικές», μνημονιακές, αντιμνημονιακές και εκ νέου φιλελεύθερες – είχαν ένα κοινό σημείο: φόβο να πουν την αλήθεια στους ψηφοφόρους τους.

Αντί να ανακοινώσουν ότι ένας κλάδος έχει φτάσει στο τέλος της πορείας του, προτίμησαν:

• να επιδοτούν,
• να ρυθμίζουν,
• να χαρίζουν χρέη,
• να προσφέρουν νέα δάνεια για να καλυφθούν τα προηγούμενα,
• να ανακοινώσουν «μεταρρυθμιστικά προγράμματα» που στην πράξη ήταν νέα πακέτα χρηματοδότησης.

Το αποτέλεσμα είναι μοναδικό: Έχουμε σοσιαλισμό για τους αποτυχημένους κλάδους και ωμό καπιταλισμό για όποιον προσπαθεί να σταθεί στα πόδια του χωρίς κρατική ομπρέλα. Είναι αυτό που εύστοχα ονομάστηκε:

«Φιλελεύθερος σοσιαλισμός made in Greece».

Αναδρομή ανά δεκαετία – πώς χτίστηκε το ελληνικό «σύστημα στήριξης»

Η δεκαετία του 1990: Οι υποσχέσεις εκτοξεύονται

Η Ελλάδα μόλις έχει μπει στην προ-ευρώ εποχή. Το κράτος δανείζεται φθηνά, τα ευρωπαϊκά ταμεία ανοίγουν και η πολιτική κουλτούρα ανταμείβει την παροχή και την υπόσχεση.

Τότε ξεκινά ο θεμέλιος λίθος:

• Επιδότηση αντί εκσυγχρονισμού.
• Δάνειο αντί αναδιάρθρωσης.
• Πολιτική εξαγορά αντί οικονομικής λογικής.

Προεκλογικά διαφημίζονται: απαλλαγές από χρέη, επιπλέον χρηματοδοτήσεις, «προγράμματα στήριξης της ανταγωνιστικότητας», ενώ όλοι γνωρίζουν ότι ο συγκεκριμένος κλάδος παύει να είναι ανταγωνιστικός στην Ευρώπη ήδη από τα μέσα της δεκαετίας. Η πολιτική ελίτ δεν τολμά να πει την αλήθεια. Το πελατειακό σύστημα όμως… χαμογελά.

Η δεκαετία του 2000: Τα μεγάλα λόγια και το έλλειμμα που φούσκωνε

Με την είσοδο στο ευρώ, το χρήμα ρέει άφθονο. Οι κυβερνήσεις – αρχικά ΠΑΣΟΚ, στη συνέχεια ΝΔ – συνεχίζουν το ίδιο μοτίβο:

• νέα δάνεια,
• νέα προγράμματα,
• νέα «αναπτυξιακά σχέδια»,
• και κυρίως «ρύθμιση χρεών» με νομοθετική κάλυψη.

Στα Δελτία Τύπου λέγεται ότι: «Στηρίζουμε τον κλάδο για να γίνει ανταγωνιστικός». Στην πραγματικότητα: «Ο κλάδος δεν έχει πια καμία σχέση με την πραγματικότητα – απλώς δεν πέφτει κανείς πολιτικός να χρεωθεί το τέλος του».

Κι ενώ όλα αυτά συμβαίνουν, μεγάλο μέρος του συγκεκριμένου επαγγελματικού κλάδου: απασχολεί ανασφάλιστο προσωπικό, δεν εκδίδει τιμολόγια συστηματικά, δεν αποδίδει εισφορές και φόρους στο ύψος που πρέπει. Και το παράδοξο κορυφώνεται: Αυτοί που δεν πληρώνουν το κράτος… χρηματοδοτούνται από αυτό.

2010–2015: Τα Μνημόνια και η μεγάλη υποκρισία

Όταν η Ελλάδα χρεοκοπεί, όλοι «ξυπνούν». Ή τουλάχιστον έτσι λέγεται. Στην πράξη: Το κράτος κόβει συντάξεις, αυξάνει φόρους, μειώνει επιδόματα, αυξάνει ασφαλιστικές εισφορές, αλλά συνεχίζει να ανακοινώνει νέα προγράμματα στήριξης των ίδιων κλάδων που επί 20 χρόνια απορροφούσαν δημόσιο χρήμα χωρίς ουσιαστικό μετασχηματισμό.

Η επίσημη γραμμή των κυβερνήσεων (και των θεσμών) είναι ότι: «Δεν πρέπει να καταρρεύσει ο κλάδος, γιατί θα υπάρξει κοινωνικό κόστος.» Με απλά λόγια:

• Η ελληνική οικογένεια πληρώνει ΕΝΦΙΑ, ΦΠΑ 24%, μειώσεις μισθών,
• αλλά επιχειρήσεις που δεν είναι πια βιώσιμες… χρηματοδοτούνται.

Αν αυτό δεν είναι οικονομικός παραλογισμός, τι είναι;

2015–2019: Η ρητορική της σύγκρουσης και η πολιτική της συνέχειας

Η νέα κυβέρνηση της περιόδου 2015–2019 εξελέγη με σύνθημα ότι: «Τέρμα οι επιδοτήσεις στους ολιγάρχες και στις κρατικοδίαιτες επιχειρήσεις». Και όμως, σχεδόν αμέσως:

• υπέγραψε νέες ρυθμίσεις,
• προσέφερε νέες επιχορηγήσεις,
• υπέγραψε νέες παρατάσεις χρεών.

Ούτε τότε αλλάζει κάτι. Το πελατειακό σύστημα μένει άθικτο.

2019–2025: Νέα κυβέρνηση, παλιά συνταγή

Με την ανάληψη της εξουσίας από την κυβέρνηση Μητσοτάκη, πολλοί περίμεναν – ή ήθελαν να πιστέψουν – ότι: «Τώρα θα γίνει μεταρρύθμιση επιτέλους». Στη θεωρία, ναι. Στην πράξη:

• νέα χρηματοδοτικά εργαλεία,
• νέα προγράμματα στήριξης,
• ειδικές ενισχύσεις,
• παράταση οφειλών λόγω Covid,
• και «αναπτυξιακοί κύκλοι» που στην πραγματικότητα συντηρούν την ίδια προβληματική κατάσταση.

Κι ενώ η κυβέρνηση μιλά για «αγορά, φιλελευθερισμό και ανταγωνιστικότητα», στην πράξη: η Ελλάδα παραμένει ίσως η μοναδική χώρα της Ευρώπης όπου ένας κλάδος που δεν είναι πλέον βιώσιμος έχει επιδοτηθεί επί 30 χρόνια χωρίς να γίνει ποτέ πραγματικός μετασχηματισμός.

Το τρίγωνο της διαρκούς αποτυχίας

1. Πολιτικοί που φοβούνται το κόστος

Αν ένας υπουργός σηκωθεί και πει: «Κυρίες και κύριοι, ο κλάδος τελείωσε – πρέπει να πάμε παρακάτω», τελειώνει πολιτικά. Χάνει ψήφους, στήριξη, δημοφιλία, παρεμβάσεις στα κανάλια.

Οπότε πιο εύκολο είναι: επιδότηση, υπόσχεση, ρύθμιση, νόμος. Πληρώνει ο φορολογούμενος, βολεύεται ο πολιτικός.

2. Συνδικαλισμοί που αρνούνται την πραγματικότητα

Αντί να απαιτήσουν: αναβάθμιση, τεχνολογική μετάβαση, εκπαίδευση, κίνητρα για αλλαγή επαγγελματικής κατεύθυνσης, απαιτούν: «κι άλλα χρήματα». Το ζητούμενο δεν γίνεται ποτέ το αύριο. Γίνεται το «να συνεχίσουμε όπως χθες».

3. Κράτος χωρίς στρατηγική ανάπτυξης

Η Ελλάδα δεν έχει πολιτική μετάβασης. Έχει πολιτική διατήρησης. Δεν είπε ποτέ: «Ο κλάδος αυτός θα πρέπει σε 10 χρόνια να απορροφηθεί αλλού», «Το ανθρώπινο δυναμικό θα πρέπει να εξειδικευθεί σε νέους τομείς», «Η αγορά έχει αλλάξει – πρέπει να αλλάξουμε μαζί της».

Αντίθετα: «Ένα νέο πακέτο και βλέπουμε». Και κάπως έτσι η χώρα ζει σε έναν οικονομικό και πολιτικό αναχρονισμό.

Το μεγάλο κόστος – που κανείς δεν μετρά

Αν κάποιος υπολογίσει:

• τα δάνεια που δόθηκαν,
• τα δάνεια που δεν αποπληρώθηκαν,
• τους τόκους που δεν εισπράχθηκαν,
• τις εισφορές από ανασφάλιστη εργασία που χάθηκαν,
• τις επιδοτήσεις και πακέτα ενίσχυσης,
• τις ευκαιρίες ανάπτυξης που δεν έγιναν ποτέ,

το συνολικό κόστος είναι εξωφρενικό. Και το χειρότερο: Δεν φαίνεται ούτε σε έναν ενιαίο πίνακα, ούτε σε έναν προϋπολογισμό.

Είναι σπασμένο σε:

• ΚΑΔ,
• ΕΠΑΕ,
• κοινοτικά κονδύλια,
• μεταβατικές διατάξεις,
• άρθρα σε νομοσχέδια,
• υπουργικές αποφάσεις,
• ρυθμίσεις ασφαλιστικών οφειλών.

Ούτε η Βουλή δεν μπορεί να βάλει αριθμό. Κι όμως, η κοινωνία το πληρώνει.

Ανταμοιβή της αποτυχίας – τιμωρία της προσπάθειας

Το πιο παράδοξο της ελληνικής πραγματικότητας είναι ότι: οι συνεπείς επιχειρηματίες που προσπαθούν μόνοι τους παλεύουν με εξοντωτικούς φόρους και εισφορές, ενώ οι αποτυχημένες δομές ενισχύονται με χρήμα από όλους.

Στη λογική αυτή:

• δεν επιβραβεύεται η καινοτομία,
• δεν επιβραβεύεται η αλλαγή,
• δεν επιβραβεύεται η προσπάθεια προσαρμογής.

Αντίθετα: Επιδοτείται η στασιμότητα και η ψευδαίσθηση. Δεν είναι μόνο οικονομικό λάθος. Είναι εθνική αυτοχειρία.

Γιατί δεν κλείνει κανείς τον κύκλο;

Για τρεις λόγους:

1. Θα «καεί» όποιος το τολμήσει

Κανένας υπουργός, καμία κυβέρνηση, κανένας βουλευτής δεν θέλει να υπογράψει: «Τέλος – εδώ σταματάμε». Θα χάσει ψήφους, εικόνα, στήριξη τοπικών παραγόντων. Οπότε, πιο εύκολο είναι να πληρώνει ο φορολογούμενος, για να βολεύεται ο πολιτικός.

2. Τα ΜΜΕ ζουν από το ίδιο οικοσύστημα

Σε πολλές περιπτώσεις τα συστημικά ΜΜΕ: δεν θα πιέσουν, δεν θα αποκαλύψουν, δεν θα απαιτήσουν αλλαγή. Γιατί η διαφήμιση, οι χορηγίες, οι σχέσεις και η πολιτική εγγύτητα λειτουργούν ως συστατικά «σιωπής».

3. Η ελληνική κοινωνία δεν απαιτεί αλλαγή

Ο μέσος πολίτης σκέφτεται: «Δεν βαριέσαι, ας πάρουν κι αυτοί κάτι – όλοι κάτι παίρνουν». Χωρίς να καταλαβαίνει ότι: όσα παίρνουν αυτοί, λείπουν από σχολεία, νοσοκομεία, έρευνα, νέες επιχειρήσεις. Κι έτσι ο φαύλος κύκλος αναπαράγεται.

Η μεγάλη εικόνα – γιατί η Ελλάδα μένει πίσω

Την ώρα που:

• άλλες χώρες επενδύουν σε νευροεπιστήμη, ρομποτική, διαστημική τεχνολογία, βιοτεχνολογία, πράσινη παραγωγή,
• εταιρείες αλλάζουν επαγγελματικό προσανατολισμό ανά δεκαετία,
• τα πανεπιστήμια συνδέονται με την αγορά,

η Ελλάδα επιμένει να στηρίζει: κλάδους που δεν μπορούν πια να σταθούν σε παγκόσμια οικονομία. Και το αποτέλεσμα είναι πικρό: χαμηλή ανταγωνιστικότητα, χαμηλή παραγωγικότητα, οικονομία που ανακυκλώνει τον εαυτό της.

Δεν φταίνε οι εργαζόμενοι. Δεν φταίνε οι μικροεπαγγελματίες. Φταίει ένα κράτος που: αντί να τους προετοιμάσει για το 2050, τους κρατά καθηλωμένους στο 1985.

Επίλογος – και η αναγκαία αλήθεια

Η Ελλάδα παραμένει ίσως η μοναδική δυτική χώρα όπου: ένας αποτυχημένος κλάδος επιδοτείται επί 30 χρόνια, χωρίς μεταρρύθμιση, χωρίς αναδιάρθρωση, χωρίς προσαρμογή, χωρίς αλλαγή νοοτροπίας.

Αν δεν ειπωθεί η αλήθεια, τίποτα δεν θα αλλάξει: Δεν υπάρχει παλιός κλάδος που θα γίνει ξανά ανταγωνιστικός επειδή το κράτος του δίνει χρήματα.

Υπάρχουν μόνο άνθρωποι που μπορούν να γίνουν ανταγωνιστικοί αν το κράτος τους δώσει εργαλεία για να αλλάξουν χώρο, επάγγελμα ή δεξιότητες. Και όσο:

• οι πολιτικοί φοβούνται,
• οι συντεχνίες πιέζουν,
• οι ψηφοφόροι επιβραβεύουν την ψευδαίσθηση,

τόσο η χώρα θα βυθίζεται σε ένα μοντέλο που έχει τελειώσει από καιρό. Η ανάπτυξη στην Ελλάδα αργεί. Οι επιδοτήσεις, ποτέ.

Βιβλιογραφία (Ενδεικτική)

Παραθέτω ακαδημαϊκά βιβλία, μελέτες, επίσημες εκθέσεις, δημοσιογραφικές πηγές και οικονομικές αναλύσεις.

Ακαδημαϊκά και βιβλία

• Featherstone, K., & Papadimitriou, D. (2008). The Limits of Europeanization: Reform Capacity and Policy Conflict in Greece. Palgrave Macmillan.
• Sotiropoulos, D. (1996). Populism and Bureaucracy in Greece. University of Notre Dame Press.
• Kazakos, P., & Ioakimidis, P. (2005). Greece and the EU: Political Economy and Public Policies. London School of Economics – Hellenic Observatory Papers.
• Pelagidis, T., & Mitsopoulos, M. (2011). Understanding the Crisis in Greece: From Boom to Bust. Palgrave Macmillan.
• Τσουκαλάς, Κ. (1995). Κοινωνική Ανάπτυξη και Κράτος: Η Ελληνική Περίπτωση. Θεμέλιο.
• Δερτιλής, Γ. (2013). Ιστορία του Ελληνικού Κράτους 1830–1920. Gutenberg – ιδιαίτερα τα κεφάλαια για τον οικονομικό πατερναλισμό.
• Βεργόπουλος, Κ. (1999). Το Αγροτικό Ζήτημα στην Ελλάδα. Εξάντας.
• Λιάκος, Α. (2015). Από τον 20ό στον 21ο αιώνα – Μετασχηματισμοί και Συνέχειες. Πόλις.

Μελέτες – Think Tanks – Οικονομική έρευνα

• Ζουμπουλάκης, Γ. (2018). Κρατικός Παρεμβατισμός και Ανταγωνιστικότητα της Ελληνικής Οικονομίας. Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ).
• ΙΟΒΕ (2012–2023), Ετήσιες Εκθέσεις Ελληνικής Οικονομίας.
• OECD (2009). Economic Surveys: Greece. ΟΟΣΑ.
• OECD (2022). Greece: Resilience and Growth Report.
• Bank of Greece (Τράπεζα της Ελλάδος). Ετήσιες Εκθέσεις της Διοίκησης (1990–2024).
• European Commission (2000–2024). Regular Reports on Greece – Public Finances and Structural Reforms.
• IMF (2013). Greece: Ex Post Evaluation of Exceptional Access under the 2010 Stand-By Arrangement.
• IMF (2019). Greece Financial System Stability Report.

Μελέτες για πελατειακό κράτος – πολιτική οικονομία

• Mavrogordatos, G. (1997). Stillborn Republic: Social Coalitions and Party Strategies in Greece, 1922–1936. University of California Press.
• Pappas, T. (2014). Populism and Crisis Politics in Greece. Palgrave Macmillan.
• Lyrintzis, C. (1984). “Political Parties in Post-Junta Greece: A Case of Bureaucratic Clientelism?” West European Politics.
• Asteriou, D., & Monastiriotis, V. (2011). “Public Investment and Regional Growth in Greece.” Regional Science and Urban Economics.

Για προγράμματα επιδοτήσεων – αναδιάρθρωση κλάδων

• European Court of Auditors (2010–2023). Reports on Greek Structural Funds Absorption and Efficiency.
• Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Εγκύκλιοι, ΕΣΠΑ 1994–2020, Αναπτυξιακοί Νόμοι και Αξιολογήσεις.
• European Court of Auditors (2015). Special Report: Impact of EU Subsidy Systems on Market Distortions in Member States.
• European Commission (DG AGRI). Common Agricultural Policy – Country Reports on Greece (1995–2024).

Δημοσιογραφικές – ερευνητικές πηγές

• Καθημερινή – Αρχείο άρθρων οικονομικής ανάλυσης (1995–2024).
• Το Βήμα – Εκθέσεις & ρεπορτάζ για κρατικές ενισχύσεις και ΣΔΙΤ.
• Economist Intelligence Unit – Country Reports: Greece (1990–2024).
• Financial Times – Analysis on Greek structural weaknesses (2010–2018).
• Spiegel, Der (2012–2015). Investigations on Greece’s subsidy culture and structural reforms.

Νομοθεσία (Ενδεικτικά)

Αναπτυξιακοί Νόμοι:

• Ν. 1892/1990
• Ν. 2601/1998
• Ν. 3299/2004
• Ν. 3908/2011
• Ν. 4399/2016
• Ν. 4887/2022

Ρυθμίσεις οφειλών, κρατικές ενισχύσεις και επιδοτήσεις σε ΦΕΚ (ιδιαίτερα μετά το 2008 και το 2010).

---

Πόροι Εμβάθυνσης από την Αναζήτηση Google

Εξερευνήστε περισσότερα σχετικά με τις βασικές έννοιες που αναφέρονται στην παρούσα ανάρτηση με επιμελημένες πληροφορίες απευθείας από την Google.

Εγγραφή στο ενημερωτικό

Όνομα

Διεύθυνση email *